Marsz Pamięci ostatnią drogą olkuskich Żydów, jaki odbył się w niedzielę 13 czerwca, stanowił finał wydarzeń związanych z 79. rocznicą zagłady olkuskich Żydów.
Przypomnijmy, że ostateczna likwidacja olkuskiego getta rozpoczęła się 9 czerwca 1942 r., gdy teren getta otoczyły jednostki niemieckie. Następnego dnia Niemcy wypędzali ludzi z domów i gromadzili ich na placu pod gimnazjum. Zgromadzono tam około 3400 osób. Kolejnego dnia odbyła się selekcja, po której około 200 osób wywieziono do obozów pracy. Pozostałych zaprowadzono do budynku Kasy Chorych (obecnie gmach Starostwa Powiatowego), gdzie spędzili ostatnie dni w swoim mieście. Stamtąd – w dwóch turach; 13 i 15 czerwca – zostali zaprowadzeni ulicami miasta na olkuski dworzec kolejowy, z którego wyjechali w swą ostatnią drogę do obozu koncentracyjnego w Birkenau. Tam zostali zabici w komorach gazowych. W 2017 roku, z okazji 75. rocznicy zagłady olkuskich Żydów, na budynku Starostwa została odsłonięta tablica upamiętniająca zamordowanych olkuskich Żydów.
Od 2006 roku 13 czerwca, kiedy z Olkusza wyruszył największy transport Żydów do obozu w Birkenau, odbywa się w Olkuszu Marsz Pamięci zainicjowany przez Ireneusza Cieślika. Jego uczestnicy idą ulicami miasta ostatnią drogą olkuskich Żydów spod budynku Starostwa, w którym zgromadzono ludność żydowską przed wywiezieniem, na dworzec kolejowy.
W niedzielę 13 czerwca, w 79. rocznicę pierwszego z dwóch transportów Żydów olkuskich do KL Auschwitz II-Birkenau, delegacja mieszkańców przyjechała do Oświęcimia, aby uczcić pamięć olkuskich Żydów bestialsko zamordowanych przez Niemców w pierwszej komorze gazowej na terenie obozu. Delegacji z Olkusza przewodniczył prof. dr hab. Michał Ostrowski, astronom, pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W uroczystości, którą w Oświęcimiu przygotował dr Adam Cyra, wzięli też udział przedstawiciele oświęcimskiego Oddziału Miejskiego Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem - Pamięć o Auschwitz-Birkenau z przewodniczącym Markiem Księżarczykiem.
Na olkuskim rynku do końca czerwca można oglądać plenerową wystawę „Olkuscy Żydzi” pokazującą historię olkuskiej diaspory żydowskiej. Na wystawie zaprezentowano przeszło 180 archiwalnych fotografii, pochodzących głównie ze zbiorów olkuskiego Muzeum Regionalnego PTTK, a także Narodowego Archiwum Cyfrowego oraz zbiorów prywatnych. Wystawa została przygotowana w 2017 roku przez Urząd Miasta i Gminy w Olkuszu we współpracy z Miejskim Ośrodkiem Kultury w Olkuszu.
Wystawę w wersji elektronicznej można pobrać tutaj.
W piątek 11 czerwca przeszło dwadzieścia osób wzięło udział w spacerze historycznym „Śladami olkuskich Żydów”, który zainaugurował tegoroczną akcję „Olkuskie Spacery Historyczne 2021”. Spacer został zorganizowany w ramach obchodów 79. rocznicy zagłady olkuskich Żydów.
Uczestnicy spotykali się w Punkcie Informacji Turystycznej w Olkuszu, gdzie mieli okazję zapoznać się z wydawnictwami dotyczącymi historii olkuskich Żydów. Oglądając zabytkowe macewy, jakie znajdują się przy wejściu do Mauzoleum Strażackiego mogli dowiedzieć się sporo informacji o zwyczajach i ornamentyce żydowskich nagrobków. Następnie uczestnicy spaceru, który prowadził Jacek Sypień – historyk – regionalista oraz pracownik olkuskiego magistratu, przeszli na plac, gdzie wznosiła się olkuska synagoga i dowiedzieli się wielu ciekawostek o jej historii. Następnie przeszli w miejsce, gdzie w marcu 1942 roku Niemcy powiesili trzech olkuskich Żydów. Potem przeszli na rynek i zobaczyli plenerową wystawę „Olkuscy Żydzi”. Następnym punktem spaceru była tablica pamiątkowa na budynku olkuskiego starostwa, czyli miejsca, z którego w czerwcu 1942 roku olkuscy Żydzi wyruszyli w swą ostatnią drogę. Potem uczestnicy spaceru odwiedzili stary cmentarz żydowski przy ulicy Kolorowej, gdzie zakończyli spacer. Bezpłatny spacer odbywał się w ramach akcji „Olkuskie Spacery Historyczne 2021”. Jej organizatorem jest Urząd Miasta i Gminy w Olkuszu wspólnie z partnerami. Patronat medialny objęły Przegląd Olkuski i Gazeta Olkuska.
Została także przygotowana wystawa fotografii "A dusze ich w Ogrodzie Eden", na której prezentowane są zdjęcia olkuskich cmentarzy żydowskich autorstwa Adama Sowuli, olkuskiego fotografika, członka Fotoklubu Rzeczpospolitej Polskiej. Wystawę z okazji 79. rocznicy zagłady olkuskich Żydów przygotował Miejski Ośrodek Kultury w Olkuszu. Jest ona prezentowana w budynku Dawnego Starostwa - Podziemny Olkusz (Rynek 4). Wstęp wolny. Wystawę w wersji elektronicznej można zobaczyć tutaj.
Z okazji 79. rocznicy zagłady olkuskich Żydów, na stronie internetowej „Olkuscy Żydzi – Ludzie, imiona, pamięć” stworzonej i prowadzonej przez prof. Michała Ostrowskiego został udostępniony do bezpłatnego pobrania fragment przygotowywanej przez Krzysztofa Kocjana książki „Żydowski Olkusz”. Książka ma stanowić próbę opisu żydowskiej społeczności Olkusza sprzed wybuchu II wojny światowej. Została opracowana m.in. w oparciu o archiwalny przedwojenny „Rejestr mieszkańców miasta Olkusza”. Można w niej znaleźć informacje o żydowskich mieszkańcach Olkusza, ich rodzinach, wykonywanych zawodach i dalszych losach. Ambicją autora było przypisanie przedwojennych adresów do dzisiejszej zabudowy. Materiał ilustrowany jest archiwalnymi zdjęciami i dokumentami. Zapraszamy do lektury.
Warto także zapoznać się z książkami dotyczącymi historii olkuskich Żydów, jakie zamieszczone są na stronie „Olkuscy Żydzi – Ludzie, imiona, pamięć”. Link do publikacji.
Zapraszamy także do zapoznania się z wcześniej opracowanymi publikacjami i filmami związanymi z tematyką. W 2017 roku, z okazji 75. rocznicy zagłady olkuskich Żydów została opracowana ulotka przybliżająca historię olkuskiej diaspory żydowskiej. Ulotkę w wersji elektronicznej można pobrać tutaj
Zachęcamy do zobaczenia przejmującego filmu „Kandel's Hora Pamięci olkuskich Żydów”. Film ten jest niemą opowieścią o zagładzie ponad 3 tysięcy olkuskich Żydów - ofiar hitlerowskiego terroru. Historie nazistowskich zbrodni ilustrują zdjęcia z archiwum Muzeum KL Auschwitz - Birkenau, Muzeum Regionalnego PTTK w Olkuszu oraz ze zbiorów prywatnych. Muzyczne tło filmu stanowi utwór pt.: "Hora", wykonywany przez zespół Trio Brillante. Film został zrealizowany w 2008 roku przez Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną. Link do filmu
Warto również przeczytać bardzo ciekawy artykuł „Zagłada olkuskich Żydów” autorstwa Krzysztofa Kocjana, jaki ukazał się w 6 numerze czasopisma „Ilcusiana” wydawanego przez Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną w Olkuszu. W artykule prezentowane są nieznane wcześniej dokumenty.
Link do 6 numeru czasopisma „Ilcusiana”
