Cebulorz olkuski to regionalna specjalność z Olkusza, która od pokoleń była pieczona w domowych piecach chlebowych. To prosty, ale niezwykle aromatyczny placek drożdżowy, hojnie posypany słodką, zeszkloną cebulą i kminkiem, które nadają mu niepowtarzalny smak i zapach. Choć znany jest również w innych częściach Małopolski, to właśnie w Olkuszu stał się szczególnie popularny jako przekąska lub dodatek do obiadu.
Dawniej cebulorz wypiekano w wiejskich piecach razem z chlebem – wkładano go do pieca, gdy ten powoli stygł po pieczeniu bochnów. Był tani, sycący i doskonale sprawdzał się jako jedzenie na wynos, np. dla górników i rolników pracujących cały dzień w polu. Współcześnie cebulorz wciąż można spotkać na lokalnych targach i festiwalach kulinarnych, ale warto przygotować go samodzielnie w domu – zwłaszcza że jego wykonanie jest proste i nie wymaga skomplikowanych składników.
Przepis na cebulorza olkuskiego
Porcja dla: 4 osób (ok. 4 średnich placków)
Czas przygotowania: 2,5 godziny (łącznie z wyrastaniem ciasta)
Składniki:
Ciasto drożdżowe:
- 500 g mąki pszennej (najlepiej typ 550)
- 25 g świeżych drożdży (lub 7 g suchych)
- 250 ml ciepłej wody
- 1 łyżeczka cukru
- 1 łyżeczka soli
- 3 łyżki oleju lub roztopionego smalcu
Nadzienie cebulowe:
- 4 duże cebule
- 2 łyżki oleju lub masła
- 1 łyżeczka soli
- 1 łyżeczka kminku (lub więcej, według gustu)
- ½ łyżeczki mielonego pieprzu
- opcjonalnie: 1 ząbek czosnku
Jak przygotować cebulorza olkuskiego?
1. Przygotowanie zaczynu
Jeśli używasz świeżych drożdży, rozkrusz je do miseczki, dodaj cukier, 3 łyżki ciepłej wody i 1 łyżkę mąki. Wymieszaj i odstaw na 15 minut, aż zaczyn zacznie się pienić.
Jeśli korzystasz z suchych drożdży, możesz dodać je bezpośrednio do mąki.
2. Wyrabianie ciasta
Do dużej miski przesiej mąkę, dodaj sól i wlej zaczyn. Stopniowo dodawaj ciepłą wodę oraz olej (lub smalec), cały czas wyrabiając ciasto. Wyrabiaj przez 10 minut, aż stanie się gładkie i elastyczne. Przykryj miskę ściereczką i odstaw w ciepłe miejsce na 1,5 godziny, aby podwoiło objętość.
3. Przygotowanie nadzienia
Cebule obierz i pokrój w cienkie piórka. Na patelni rozgrzej olej lub masło, wrzuć cebulę i smaż na małym ogniu przez 10–15 minut, aż stanie się miękka i lekko złocista. Pod koniec smażenia dodaj sól, pieprz i kminek. Jeśli chcesz, możesz dodać również przeciśnięty ząbek czosnku, aby wzbogacić smak.
4. Formowanie placków
Wyrośnięte ciasto podziel na 4 części i uformuj z nich okrągłe placki o grubości około 1 cm. Ułóż je na blasze wyłożonej papierem do pieczenia i odstaw na 20 minut, aby jeszcze trochę podrosły.
5. Nakładanie cebuli
Na każdym placku równomiernie rozłóż przygotowaną cebulę i lekko ją dociśnij, aby dobrze przylegała do ciasta.
6. Pieczenie
Nagrzej piekarnik do 200°C (góra-dół). Piecz placki przez 20–25 minut, aż ich brzegi będą złociste i chrupiące.
7. Podanie
Po upieczeniu cebulorza możesz dodatkowo posypać świeżym kminkiem lub delikatnie skropić oliwą.
Jak podawać cebulorza olkuskiego?
- Na ciepło lub na zimno – smakuje doskonale w obu wersjach.
- Jako przekąskę do piwa lub regionalnego wina – jego intensywny smak świetnie komponuje się z napojami o wyrazistym aromacie.
- Z dodatkiem kwaśnej śmietany lub twarogu – przełamuje smak cebuli i nadaje lekkiej kremowości.
- Jako dodatek do zup – można jeść go zamiast chleba, np. z barszczem czerwonym lub żurem.
Dlaczego warto upiec cebulorza olkuskiego?
To smak tradycyjnej Małopolski, który zachwyca prostotą i intensywnym aromatem. Kiedyś był codziennym wypiekiem, który towarzyszył mieszkańcom Olkusza przez cały rok – dziś warto go odtworzyć, by poznać regionalne kulinarne dziedzictwo. Jeśli lubisz cebulowe wypieki i chrupiące drożdżowe placki, cebulorz olkuski na pewno przypadnie Ci do gustu.
