Dzisiaj przypada 82. rocznica Krwawej Środy - dramatycznego wydarzenia, jakie miało miejsce w Olkuszu w 1940 roku. Z tej okazji przedstawiciele władz miasta zapalili znicz pod płytą pamiątkową na olkuskim rynku.
- Tragiczne wydarzenia, które przeszły do historii jako Krwawa Środa, były pierwszą masową akcją pacyfikacyjną na terenie Olkusza i ziemi olkuskiej, do jakiej doszło podczas okupacji. Dzisiaj łączymy się w zadumie, składając hołd mieszkańcom Olkusza - ofiarom brutalnej pacyfikacji. – mówi burmistrz Roman Piaśnik.
Dwudziestu straconych
Krwawą Środę poprzedziły wydarzenia, do jakich doszło w nocy z piętnastego na szesnastego lipca 1940 roku, kiedy do położonej na Parczach wilii doktora Juliana Łapińskiego wtargnął włamywacz. Zaskoczony przez zakwaterowanego tam niemieckiego funkcjonariusza oddał w jego kierunku śmiertelny strzał. W odwecie 16 lipca Niemcy rozstrzelali na Parczach dwudziestu Polaków, piętnastu osadzonych w Mysłowicach więźniów i pięciu olkuszan. Potem spalono dom doktora Łapińskiego.
Krwawa środa
Dalszym ciągiem akcji odwetowej były wydarzenia, do jakich doszło niespełna dwa tygodnie później. W nocy z 30 na 31 lipca 1940 roku miasto zostało otoczone kordonami policji, SS i żandarmerii. Już od około godziny 3 w nocy wywlekano z domów wszystkich mężczyzn w wieku od 14 do 55 lat. Zostali spędzeni na rynek olkuski oraz na place przy szkole powszechnej (obecnie Szkoła Podstawowa Nr 1) i Kasie Chorych (obecnie Starostwo Powiatowe), szkole rzemieślniczej (obecnie Zespół Szkół Nr 1), a także na rynek czarnogórski (obecnie Skwer) i pusty plac pomiędzy ulicą Żuradzką i linią kolejową. W panującym tego dnia upale kazano im leżeć przez długie godziny twarzami na bruku, sadystycznie się nad nimi pastwiono, kopano nie szczędząc nawet razów w głowę. Ofiary bito, maltretowano i upokarzano w najbardziej sadystyczny sposób. Ze szczególnym okrucieństwem traktowano olkuskich Żydów. Podczas próby ucieczki został zastrzelony Tadeusz Lupa, pracownik olkuskiego magistratu. Ciężko pobity został olkuski Żyd nazwiskiem Majer, posiadający obywatelstwo USA. Według niektórych relacji został zabity. Około dwunastu ciężko pobitych mieszkańców Olkusza wywieziono do więzienia w Sosnowcu. Akcja zakończyła się około godziny 14-15. Jak wynika z relacji, część ofiar Krwawej środy zmarło w następnych dniach.
Jak wspominał olkuszanin Henryk Osuch - uczestnik tych wydarzeń. „Leżeliśmy twarzą do ziemi. Ręce założone z tyłu. Twarz musiała być podparta nosem o ziemię. Jeśli któryś z mężczyzn kładł na ziemi policzki – Niemiec kopnięciem w głowę lub wprost w twarz przywracał go do porządku. Przyprowadzono partię Żydów. Poczęto znęcać się nad nimi w tak okrutny sposób, że pióro najzdolniejszego pisarza nie byłoby w stanie odtworzyć tych bestialskich zbrodni.”
Przed dwoma laty, w ramach obchodów 80. rocznicy Krwawej środy, dzięki współpracy Urzędu Miasta i Gminy w Olkuszu z krakowskim oddziałem Instytutu Pamięci Narodowej, została opracowana i wydana drukiem broszura „Krwawa środa 1940 w Olkuszu (wybór źródeł)”. Na 30 stronach broszury, poza krótkim wprowadzeniem można zapoznać się z kilkunastoma relacjami ofiar i świadków tych tragicznych wydarzeń. W broszurze zostały także zamieszczone archiwalne fotografie ze zbiorów Muzeum Regionalnego PTTK w Olkuszu. Broszurę w formie pliku pdf można pobrać tutaj.
Zachęcamy także do obejrzenia filmu poświęconego Krwawej środzie, jaki w 2015 roku został zrealizowany przez Klub Historyczny im. Armii Krajowej w Olkuszu. Link do filmu.
W miniony piątek 29 lipca, w ramach wydarzeń towarzyszących obchodom 82. rocznicy Krwawej Środy, w ramach cyklu „Olkuskie Spacery Historyczne 2022” odbył się spacer historyczny „Krwawa Środa 1940 – pamiętamy”.
Jego uczestnicy prowadzeni przez olkuskich historyków – regionalistów mieli okazję poznać historię tego wydarzenia, obejrzeć archiwalne fotografie prezentowane na wystawie planszowej na rynku, a także odwiedzić miejsca pamięci związane z Krwawą Środą oraz egzekucją 20 Polaków. Uczestnicy otrzymali także broszury „Krwawa środa 1940 w Olkuszu” wydane przez olkuski magistrat we współpracy z krakowskim oddziałem IPN, a na zakończenie zapoznać się z ciekawą ekspozycją przygotowaną w Muzeum Regionalnym PTTK. Bezpłatny spacer odbywał się w ramach akcji „Olkuskie Spacery Historyczne 2022”. Jego organizatorem był Urząd Miasta i Gminy w Olkuszu, a partnerami: Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Koło Olkusz oraz oddział PTTK Olkusz. Patronat medialny: Przegląd Olkuski i Gazeta Olkuska.
